Centar za istraživanja i studije GEA uradio je analizu “Rast produktivnosti rada – preduslov za povećanje plata i stabilan ekonomski razvoj”.Rast produktivnosti rada primarni je ekonomski cilj kojim se stvaraju pretpostavke za jačanje konkurentnosti domaće ekonomije i stabilan razvoj. U tom smislu mjerenje učinka jedan je od temeljnih upravljačkih zadataka, bilo da se radi o upravljanju na nivou preduzeća ili ekonomije u cjelini. Praćenje pokazatelja produktivnosti rada na makro nivou usko je povezano i sa upravljanjem ekonomskim razvojem u nekoliko važnih područja kao što su: konkurentska pozicija u odnosu na okruženje, izloženost neformalnoj ekonomiji, adekvatnost radnog zakonodavstva, obrazovna politika, politika plata u javnom i realnom sektoru, politika zaduživanja, itd. Uprkos njegovom značaju, pitanje produktivnosti rada u Bosni i Hercegovini je u proteklom periodu ostalo zanemareno čemu u prilog govori i činjenica da niti jednim dokumentom ekonomske politike (u oba BH entiteta) tokom posljednjih nekoliko godina ono nije suštinski adresirano, uključujući i nedavno predstavljenu radnu verziju Ekonomske politike Vlade Republike Srpske za 2016. godinu.

Razlozi da se ovom ekonomskom pokazatelju posveti značajno više pažnje svakako postoje. Rezultati sprovedene analize ukazuju da domaća ekonomija hronično boluje od problema niske produktivnosti rada već duže vrijeme. Ovaj problem je posebno izražen u Republici Srpskoj gdje BDP po zaposlenom nije prelazio iznos od 37.000 KM posljednjih pet godina. Premda je i u Federaciji BiH produktivnost rada izrazito niska, BDP po zaposlenom je od 2011. godine ipak konstantno iznad tog nivoa i ima određeni trend rasta (40.112 KM u 2014. godini). Ono što dodatno zabrinjava su uporedni podaci o prosječnoj produktivnosti rada sa zemljama članicama Evropske unije koji, mjereni na isti način, pokazuju da je BiH na nekih 30% od EU prosjeka (Republika Srpska na 28,56% a Federacija BiH na 31,36%). Problem je još naglašeniji ukoliko se posmatra samo prerađivačka industrija gdje je produktivnost rada čak 6 do 7 puta niža u odnosu na prosjek Evropske unije. To drugim rječima znači da prosječan radnik u prerađivačkoj industriji u EU stvori za jedan dan više nego radnik u BiH za cijelu radnu sedmicu.

Ako rast BDP-a posmatramo kao rezultat dvije ključne determinante, broja zaposlenih i njihovog učinka, onda navedeni podaci vjerno ilustruju veličinu problema niske produktivnosti rada, koji uparen sa ogromnom nezaposlenošću ugrožava perspektivu dugoročnog i stabilnog ekonomskog rasta u BiH. Nadalje, niska produktivnost rada ograničava mogućnosti za održivo povećanje plata, kako u realnom tako i u javnom sektoru. Konačno, otvara se i pitanje upravljanja javnim dugom, odnosno, načina na koji će se vraćati rate kredita ako produktivnost rada u narednom periodu ne bude značajnije rasla.

Zbog ovih razloga mjerama ekonomske politike potrebno što prije zauzeti novi kurs i uz podršku zapošljavanju dati prioritet mjerama koje podstiču produktivnost rada, posebno u onim djelatnostima i sektorima koji su prepoznati kao strateški. U praksi to zahtijeva kombinaciju sistemskih intervencija kojima se stimulišu značajnija ulaganja u ljudski kapital, tehnologiju i infrastrukturu. Zauzimanje novog kursa istovremeno znači i preispitivanje aktuelnih mjera podrške domaćim preduzećima, pogotovo u svjetlu razlikovanja mjera ekonomske od mjera socijalne politike. Premda se radi o politički osjetljivom pitanju, elemente socijalne politike potrebno je sprovoditi u oviru integralnog sistema socijalne zaštite a mjere ekonomske politike usmjeriti prvenstveno ka povećanju zapošljavanja i produktivnosti. U suprotnom, svako odlaganje će samo dodatno ubrzati kretanje duž negativne spirale ka neformalnoj ekonomiji, niskim platama i sve lošijem životnom standardu građana.

Kompletnu analizu možete pronaći ovdje.