Izvještaj „Neformalna ekonomija u Republici Srpskoj – uzroci i preporuke“ otkriva šta poslodavci u Republici Srpskoj vide kao glavne uzroke sive ekonomije i gdje stojimo po tim pitanjima u odnosu na Srbiju, Hrvatsku, Makedoniju i Austriju.Anketirani poslodavci su sljedeće pojave identifikovali kao glavne uzročnike sive ekonomije:

• Visoki fiskalni i parafiskalni nameti identifikovani su kao glavni uzrok postojanja sive ekonomije velikog obima u Republici Srpskoj. Najviše ispitanih poslodavaca je smatralo davisoko oporezivanje rada ima najveći uticaj na stvaranje neformalne ekonomije te da ga je neophodno značajno sniziti.
• Nelojalna konkurencija koja posluje u zoni neformalne ekonomije je jedna od tri ključne prepreke sa kojima se suočavaju poslodavci. Najčešće navedeni pojavni oblici koje nelojalna konkurencija koristi kao konkurentsku prednost su rad na crno i neprijavljivanje punih plata, obavljanje djelatnosti bez dozvole, neprijavljivanje prometa i prodaja bez računa. Ovdje je prepoznat i problem „političkog protekcionizma“ koji se ogleda u nejednakom tretmanu preduzeća od strane kontrolnih organa.
• Nepostojanje alternativnih izvora finansiranja, nerazvijeno tržište kapitala i opredijeljenost banaka da više kreditiraju javni sektor i stanovništvo na uštrb privrede. Preduzeća imaju problem sa ograničenom dostupnošću finansijskih usluga i rigoroznim uslovima za dobijanje kredita u trenutku kada im drugi izvori eksternog finansiranja sem komercijalnih banaka nisu dostupni, što sputava njihove mogućnosti za rast i razvoj.
• Nepovjerenje u rad javnih institucija, visok stepen korupcije u javnom sektoru te neefikasan rad pravosudnih organa. Analiza pokazuje da zbog takvog stanja najviše trpe mala preduzeća, kojih je i najviše u strukture domaće ekonomije. U uslovima neuređenosti tržišta, globalne izloženosti i slabe konkurentnosti, mala preduzeća su često prinuđena da posluju u sferi sive ekonomije, ne da bi ostvarili dodatnu zaradu, već da bi opstali.
• Loša komunikacija i odnosi nepovjerenja između socijalnih partnera – predstavnika poslodavaca, radnika i države. Interesantan je podatak da čak 75% ispitanika smatra da Vlada Republike Srpske jako malo ili uopšte ne sarađuje sa ostalim socijalnim partnerima u cilju suzbijanja neformalne ekonomije.
• Nedostatak adekvatne radne snage. Obrazovni sistem nije u stanju da ponudi adekvatnu radnu snagu koju zahtijeva privreda, a sama preduzeća, naročito mikro i mala, u uslovima globalne konkurencije, nisu u mogućnosti da ulažu u dodatnu obuku radnika. Veliku štetu trpe nekvalifikovani ili nisko kvalifikovani radnici, koji zbog nedostatka vještina ne mogu da se integrišu u tržište rada, već su često prinuđeni da rade slabo plaćene poslove u sivoj zoni.

Izvještaj je izrađen u sklopu projekta koji ima za cilj da pomogne Uniji udruženja poslodavaca Republike Srpske (UUPRS) da identifikuje najvažnije uzroke neformalne ekonomije u Republici Srpskoj i razvije skup kvalitetnih i provodivih preporuka za adresiranje ovog značajnog problema. Autor izvještaja je Centar za istraživanja i studije GEA. Izvještaj je rađen na bazi metodologije Međunarodne organizacije rada (MOR), koja je finansirala njegovu izradu.

Čitav izvještaj zajedno sa preporukama možete preuzeti ovdje.